- نویسنده:پویا فتاحی
- 1402/08/15
- 12:01
نخ ( ریسندگی )
برای رسیدن به پارچه که هدف نهایی در صنعت نساجی است باید مواد اولیه را که الیاف است
برای رسیدن به پارچه که هدف نهایی در صنعت نساجی است باید مواد اولیه را که الیاف است طی مراحلی که به آن ، مراحل تولید می گویند به پارچه تبدیل کرد . اولین مرحله تولید نخ است که به طور کلی در سیستم های سنتی ( دست ریس ) و در سیستم های مدرن ماشین ریس تولید می شود .
ریسندگی ( به معنای رشتن و تابیدن ) مرحله ای است که در آن الیاف تبدیل به نخ می شود بر حسب اینکه از چه روش تولید چه مواد اولیه ای استفاده شود انواع نخ به دست می آید که هر روز بر تنوع آن ها افزوده می شود و با استفاده از آن ها انواع پارچه های مختلف که مصارف پوشاکی و یا غیره دارد تولید می گرددنخ خود به خود نیز کالایی قابل استفاده است نظیر نخ های دوزندگی ، انواع ریسمان و طناب و ...قدیمی ترین شکل تهیه نخ استفاده از دوک ریسندگی است که بیشتر زنان از آن استفاده می کردند که به تدریج جای خود را به ماشین داد .اولین ماشین ریسندگی jenny توسط arkwrights بود و پس از آن در قرن نوزدهم ماشین رینگ و میول ساخته شد .ادامه فشارهای اقتصادی جستجو برای یافتن روش های تولید سریع تر و اتوماسیون بیشتر بود که نتیجه آن اختراع ماشین اپن اند است که در بیشتر موارد جایگزین رینگ گردید . در دهه های 1990 سیستم های ریسندگی اصطکاکی و ایرجت نیز به ریسندگی اپن اند و رینگ اضافه شد
.در کلیه این سیستم ها اساس بر آن است که الیاف به صورت تمیز شده و موازی در کنار یکدیگر قرار گرفته و توسط سیستم های متفاوت در یکدیگر درگیر شوند تا استقامت لازم جهت مراحل بعدی بدست آید.
خصوصیات مواد اولیه بکار رفته در هر یک از این سیستم ها متفاوت بوده و خواص و ویژگی های نخ حاصل نیز متفاوت است . در این سیستم ها می توان انواع الیاف طبیعی و مصنوعی و مخلوط آنها را بکار برد.
در جدول 2 خصوصیات مهمی که برای الیاف پنبه در هر یک از این سیستم ها لازم است آمده است
.جدول 2 – خصوصیات الیاف به ترتیب اهمیت در سیستمهای مختلف ریسندگی
|
ریسندگی اصطکاکی
|
ریسندگی ایرجت
|
ریسندگی چرخانه ای
|
ریسندگی رینگ
|
|
اصطکاک الیاف
|
ظرافت
|
مقاومت
|
طول / ضریب یکنواختی
|
|
مقاومت
|
تمیزی الیاف
|
ظرافت
|
مقاومت
|
|
ظرافت
|
مقاومت
|
طول / ضریب یکنواختی
|
ظرافت
|
|
طول / ضریب یکنواختی
|
طول / ضریب یکنواختی
|
تمیزی الیاف
|
|
|
|
اصطکاک
|
|
|
سیستم های ریسندگی از قدیم به جدید عبارتند از
دوک ریسندگی – میول – ماشین های رینگ غیر اتوماتیک – ماشین های رینگ اتوماتیک – ماشین های چرخانه ای غیر اتوماتیک – ماشین های چرخانه ای اتوماتیک – ریسندگی ایرجت و ریسندگی اصطکاکی این سیستم ها در تولید انواع نخ با استفاده از الیاف غیر مداوم کوتاه ( طولی معادل طول الیاف طبیعی) طبیعی و مصنوعی بکار می رود برای تولید نخ از الیاف بلند و یکسره مصنوعی از سایر سیستم های ریسندگی که با عناوین سیستم های ذوب ریسی و ترریسی هستند و در مراحل تولید الیاف نایلون و پلی استر اشاره ای به آنها رفت استفاده می شوددر حال حاضر انواع نخ با توجه به انواع تکنولوژی های بالا و یا ترکیبی از آنها با خواص ویژه جهت مصارف مختلف ، تولید و عرضه بازار می گردد . در این جا به بخشی از آنها اشاره می شود .نخ های فیلامنت در انواع مختلف ، نخ های شانه شده یک لا و چند لا ، انواع نخ های تابیده ریسمانی جهت بسته بندی ، انواع نخ های فانتزی ، نخ های تکسچره B . C . F ، نخ های بالک (High bulk )، نخ های دو جزیی ، نخ های مخلوط ، نخ های خیاطی ، نخ های کنف ، نخ های چتایی ، نخ ابریشمی ، نخ های مخلوط چند رنگ ( مولینه ) ، نخ های فلزی ، نخ های کامپکت ، نخ های ویگوره ، نخ های الاستان ، نخ های اسپاندکس مغزی دار ، نخ های استرچ ، نخ تار ، نخ پود ، نخ های کم تاب و پر تاب ، نخ های استخوان بندی تایر ، نخ خامه قالی ، نخ فاستونی و نخ پشمی
انواع نخ و خواص آنها
همانطور که گفته شد تمام نخ ها رشته های طولانی هستند که از الیاف مختلف طی فرایند ریسندگی تولید می شوند و در فرایندهای بافندگی تاری و پودی ، حلقوی بافی و تور بافی استفاده می شوند .نخ ها دامنه وسیعی هستند با ویژگیهای متفاوت که به منظورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرندنخ های ریسیده شده آن دسته از نخ ها هستند که از تابیدن الیاف با طول مشخص حدود 26-2 سانتیمتر تولید می شوند . تمام الیاف طبیعی به غیر از ابریشم که در این دامنه تغییر طول قرار میگیرند به آنها استیپل گفته می شود .
مویی شدن نخ حاصل از این الیاف به طول الیاف به کار رفته بستگی دارد . نخ های با الیاف مداوم از فیلامنت هایی که در تمام طول نخ قرار می گیرند تشکیل شده اند .ابریشم و الیاف مصنوعی ممکن است به صورت فیلامنت و یا الیاف با طول کوتاه جهت سیستم های ریسندگی تهیه شوند . ویژگی ها ی ظاهری نخ عبارتند از
زیردست
از نخ های با زیر دست صاف و نرم پارچه هایی با زیردست فشرده تهیه می شود در حالی که نخ های مویی زیردستی پرتر ایجاد می کنن
براقی
از آنجاییکه نخ های با الیاف طول بلند نسبت به الیاف کوتاهتر کمتر مویی هستند اغلب براق می باشند . نخ های حاصل از فیلامنت های مداوم به میزان زیادتری براق هستند.
یکنواختی
هرگاه نخی با الیاف کوتاه تولید شود دارای ،یکنواختی کمتری نسبت به نخ های تولیدی از همان الیاف ولی مداوم است نخ های غیر یکنواخت ضعیف تر هستند نخ های یک لا ، چند لا و طنابی
منظور از نخ های یک لا رشته ای است که از تابیدن الیاف کوتاه و یا بلند به یکدیگر ایجاد می شود . در حالی که نخ دولا یا چند لا از دو یا چندرشته که بهم می تابند تولید می شود . نخ های طنابی از بهم تابیدن دو یا چند نخ دولا یا چند لا ایجاد می شود
سیستم های تعیین ظرافت نخ
نخ ها ،فیلامنت ها و الیاف در اندازه های قطری بسیار متغیری تولید می شوند در الیاف طبیعی نیز این تنوع قطری وجود دارد.در انتخاب الیاف و نخ برای مصرف خاصی باید از قطر مشخصی استفاده شود . از آن جایکه قطر الیاف و نخ به ویژه در الیاف طبیعی در ادامه طول آن ثابت نیست لذا انتخاب قطر به عنوان ظرافت الیاف دقیق نیست . روش های متداول قدیم و روش های جدیدتر همگی از نسبت بین طول به وزن استفاده می کنند . در روش های مستقیم یا سیستم های چگالی خطی از تعریف جرم به واحد طول استفاده می شود . در سیستم های ُُُ ُیونیورسالُ ُ ( سیستم تعیین چگالی خطی منسوجات )، سیستم تکس ( گرم در کیلومتر ) بیان می شود . در مورد فیلامنت ها و الیاف این تعریف برحسب دسی تکس (dtex) به منظور در نظر گرفتن ارقام جزیی است . در مورد الیاف پنبه این تعریف برحسب میلی تکس است ( یک تکس برابر 10 دسی تکس و 1000 میلی تکس است ) بنابراین یک نخ تکسچره 80 دسی تکس یعنی نخی که از 80 فیلامنت هر یک 75/0 دسی تکس و یا 75 میلی تکس هستند تشکیل شده است
دنیر : این نام واحدی است که در سیستم های مستقیم سنتی و ابتداء برای ابریشم بکار رفت و بتدریج با تکس تعویض شد .
دنیر یک نخ یا فیلامنت بر اساس جرم آن بر حسب گرم بر 9 کیلومتر طول آن محاسبه می شود .هر دو واحد تکس و دنیر بر اساس توزین طول مشخصی از فیلامنت یا نخ محاسبه می شوند . نخ یا فیلامنت های کلفت تر دارای دنیر یا تکس بزرگتری هستند
نمره و سیستم های نمره گذاری
تاریخچه روش های تعیین نمره پشمی ، فاستونی ، کتانی ، پنبه ای و کنفی متغیر است و هر یک براساس طول های متفاوتی از نخ که در وزن معینی از آن وجود دارد پایه گذاری شده است. در بین این روش ها دو روش هنوز مورد توجه است . سیستم متریک ( Nm ) که در قاره اروپا متداول است و سیستم انگلیسی و یا پنبه ای ( Ne ) که در آمریکا و خاوردور متداول است ولی در انگلیس به میزان زیادی با تکس عوض شده است.
رابطه های زیر بین سیستم تکس و سیستم های متریک و پنبه ای برقرار است
نمره پنبه ای ( Ne ) = 591 / tex
نمره متریک Nm = 1000 / tex
دنیر = 9 * tex
